Thứ nhất, cần quy định rõ, cụ thể quyền lựa chọn tổ chức thẩm định giá của người phải thi hành án.

Hiện, việc định giá tài sản kê biên đối với THADS chủ động sẽ do chấp hành viên ký hợp đồng dịch vụ với tổ chức thẩm định giá[21]. Trường hợp chấp hành viên không ký được hợp đồng hoặc tài sản kê biên thuộc loại tươi sống, mau hỏng hoặc có giá trị nhỏ thì chấp hành viên thực hiện xác định giá tài sản[22]. Quy định này loại trừ hoàn toàn ý chí của người phải thi hành án trong việc lựa chọn tổ chức thẩm định giá.

Thực tiễn cho thấy, trong nhiều vụ việc có giá trị thi hành án lớn (đặc biệt là án tham nhũng, kinh tế), việc thiếu cơ chế này dẫn đến những bất cập. Điển hình như Cục Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội (nay là Thi hành án dân sự thành phố Hà Nội) phải kê biên 02 căn hộ để bảo đảm nghĩa vụ nộp án phí gần 01 tỷ đồng[23] trong vụ án của ông Đ.L.T, nhưng quyền lựa chọn tổ chức thẩm định giá của người phải thi hành án chưa được pháp luật thừa nhận. Nghiên cứu cho thấy, nếu pháp luật quy định quyền cho người phải thi hành án được lựa chọn tổ chức thẩm định giá trong các trường hợp thi hành án chủ động, sẽ tạo sự chủ động và có nhiều lợi ích như: (i) rút ngắn thời gian tổ chức thi hành án do chấp hành viên không cần thực hiện thủ tục lựa chọn tổ chức thẩm định giá; (ii) bảo đảm ý chí hợp pháp của người phải thi hành án, hạn chế tình trạng khiếu nại, định giá lại và các tranh chấp phát sinh từ việc lựa chọn tổ chức thẩm định giá.

Tuy nhiên, việc trao quyền cho người phải thi hành án lựa chọn tổ chức thẩm định giá cần kèm theo cơ chế kiểm soát để tránh nguy cơ thông đồng, làm sai lệch kết quả thẩm định giá. Theo đó, pháp luật cần: (i) quy định rõ điều kiện pháp lý đối với tổ chức thẩm định giá được người phải thi hành án lựa chọn; (ii) tăng cường vai trò giám sát của chấp hành viên đối với quá trình thẩm định giá; (iii) bảo đảm sự minh bạch, tránh lợi dụng để trục lợi hoặc gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của các bên liên quan. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất, kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về quyền lựa chọn tổ chức thẩm định giá của người phải thi hành án như sau: “Trong trường hợp thi hành án dân sự chủ động, nếu ngay sau khi kê biên người phải thi hành án có lựa chọn về tổ chức thẩm định giá thì chấp hành viên ký hợp đồng dịch vụ với tổ chức đó. Trường hợp tổ chức thẩm định giá không đủ điều kiện hành nghề hoặc từ chối ký hợp đồng, chấp hành viên thực hiện định giá theo quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 98 Luật Thi hành án dân sự hiện hành”.