(6) Nghị quyết về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân nhân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

 

VI. NGHỊ QUYẾT CỦA QUỐC HỘI VỀ THÍ ĐIỂM VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN KHỞI KIỆN VỤ ÁN DÂN SỰ ĐỂ BẢO VỆ QUYỀN DÂN SỰ CỦA CÁC CHỦ THỂ LÀ NHÓM DỄ BỊ TỔN THƯƠNG HOẶC BẢO VỆ LỢI ÍCH CÔNG ( NGHỊ QUYẾT SỐ 205/2025/QH15)

Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công (sau đây gọi tắt là Nghị quyết số 205/2025/QH15) có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2026 có một số nội dung đáng chú ý sau đây:

1. Về phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết (Điều 1 và Điều 3)

Nghị quyết này quy định việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công khi không có người khởi kiện.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 1, khoản 1 và khoản 2 Điều 3 của Nghị quyết, VKSND thí điểm “khởi kiện vụ án dân sự công ích” để (1) bảo vệ quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương, gồm 06 nhóm gồm: a) Trẻ em;b) Người cao tuổi;c) Người khuyết tật;d) Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi;đ) Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất

năng lực hành vi dân sự;e) Người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện

kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật, và(2) bảo vệ lợi

ích công,gồm 06 lĩnh vực: a) Đầu tư công;b) Đất đai, tài nguyên, tài sản công

khác; c) Môi trường, hệ sinh thái;d) Di sản văn hoá;đ) An toàn thực phẩm, dược

 

22

phẩm; e) Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

2. Về đối tượng áp dụng của Nghị quyết (Điều 1):

Nghị quyết này áp dụng đối vớiViện kiểm sát nhân dân, Toà án nhân dân,

cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quantrong việc khởi kiện, giải quyết vụ án dân

sự công ích.

3. Về quy định Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích

trong trường hợp không có người khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của các chủ

thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công và việc bảo đảm quyền

khởi kiện của Viện kiểm sát nhân dân (các điều 4, 6, 7, 8, 9 và Chương II)

a) Quy định nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân

trong việc tiếp nhận, thu thập, thụ lý thông tin về vi phạm; các biện pháp kiểm tra,

xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ để chứng minh vi phạm; thông báo cho các

chủ thể có liên quan; kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm

khởi kiện.

b) Quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong

việc phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân để bảo đảm thực hiện quyền khởi kiện

của Viện kiểm sát nhân dân; trách nhiệm của các tổ chức giám định tư pháp, định

giá,...hỗ trợ Viện kiểm sát nhân dân trong việc thu thập chứng cứ để chứng minh

vi phạm và thực hiện nhiệm vụ bảo vệ lợi ích của chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương

hoặc bảo vệ lợi ích công.

c) Quy định nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm

khởi kiện theo quy định của pháp luật trong việc trả lời cho Viện kiểm sát nhân

dân về việc thực hiện quyền, trách nhiệm khởi kiện.

d) Quy định trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện và có đề nghị

Viện kiểm sát hỗ trợ thì Viện kiểm sát hỗ trợ việc khởi kiện.

đ) Quy định về các trường hợp Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân

sự công ích bao gồm:

(1)Qua tiếp nhận thông tin từ các nguồn quy định tại các khoản 1, 2 và 4

Điều 10 của Nghị quyết này, Viện kiểm sát tiến hành kiểm tra, xác minh và xác

định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn

thương hoặc lợi ích công, sau khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá

nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị

quyết này nhưng không có người khởi kiện thì Viện kiểm sát khởi kiện.

(2)Trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, Viện kiểm sát phát hiện cóvi

phạm gây thiệt hạiđến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương

hoặc lợi ích công nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau

khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi

kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị quyết này nhưng không có người

khởi kiện thì Viện kiểm sát khởi kiện.

Lưu ý:

 

23

 

- Trước khi khởi kiện, VKSND phải tiến hành các thủ tục thông báochủ thể

có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhâncó quyền, trách nhiệm khởi

kiện; VKSND chỉ khởi kiện khi không có người khởi kiện.

- VKSND khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm

dễ bị tổn thươngkhi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp

pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị Viện kiểm sát khởi kiện;

trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị là do bị lừa dối, đe dọa,

cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì Viện kiểm sát xem xét, quyết định việc khởi kiện.

4. Về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích (tại Điều 2, Điều

5 và Chương III)

a) Việc khởi kiện và giải quyết vụ án dân sự công ích được thực hiện theo

Nghị quyết này; trường hợp Nghị quyết này không quy định thì áp dụng quy định

của Bộ luật Tố tụng dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

b) Quy định về thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích.

Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm vụ án dân

sự công ích. Thẩm quyền của Tòa án được xác định theo thứ tự sau đây: a) Tòa

án nơi bị đơn cư trú, làm việc nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở nếu

bị đơn là cơ quan, tổ chức. Nếu bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở ở nhiều nơi khác

nhau thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Tòa án ở một trong các nơi đó giải quyết.

Nếu tranh chấp phát sinh từ hoạt động của chi nhánh tổ chức thì Viện kiểm sát có

thể yêu cầu Tòa án nơi tổ chức có trụ sở hoặc nơi tổ chức có chi nhánh giải quyết;

b) Tòa án nơi xảy ra hành vi vi phạm; c) Tòa án nơi xảy ra hậu quả thiệt hại.

Trường hợp đối tượng bị thiệt hại là bất động sản thì chỉ Tòa án khu vực

nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm. Nếu bất động

sản có ở nhiều nơi khác nhau thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ

thẩm là Tòa án khu vực nơi có một trong các bất động sản đó.

Trường hợp vụ án dân sự công ích do Viện kiểm sát khởi kiện qua giải

quyết vụ án, vụ việc khác quy định tại khoản 3 Điều 10 của Nghị quyết này thì

Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm là Tòa án khu vực đã hoặc

đang giải quyết vụ án, vụ việc đó. Trường hợp Viện kiểm sát phát hiện qua giải

quyết vụ án, vụ việc ở cấp tỉnh hoặc cấp trung ương thì thẩm quyền giải quyết

theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 của Nghị quyết.

c) Quy định những điểm đặc thù về thủ tục tố tụng, thi hành án trong các

vụ án dân sự công ích khác với thủ tục giải quyết các vụ án dân sự thông thường.

- Quy định trách nhiệm thụ lý vụ án của Tòa án: Tòa án có trách nhiệm thụ

lý vụ án dân sự công ích do Viện kiểm sát khởi kiện. Trường hợp cần làm rõ nội

dung quyết định khởi kiện thì Tòa án yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung.

- Quy định VKSND khi khởi kiện không phải nộp tạm ứng án phí, không

phải chịu án phí. Viện kiểm sát yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời

không phải thực hiện biện pháp bảo đảm; trường hợp áp dụng biện pháp khẩn cấp

tạm thời không đúng mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của Luật

 

24

Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

- Quy định về quyền phản tố của bị đơn, nguyên tắc hoà giải trong vụ án

dân sự công ích theo hướng vụ án dân sự do Viện kiểm sát khởi kiện để bảo vệ lợi

ích công thì không được hoà giải và bị đơn không được đưa ra yêu cầu phản tố.

- Quy định về thi hành án dân sự: Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự

chủ động ra quyết định thi hành đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp

luật của Toà án về vụ án dân sự bảo vệ lợi ích công.

5. Về tổ chức thực hiện Nghị quyết (Chương IV)

- Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2026.

- Được thực hiện thí điểm trong 03 năm tại 06 tỉnh, thành phố: Hà Nội,

Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.